Zanieczyszczenia powietrza, zwłaszcza drobne cząstki stałe, znane jako PM2,5, mogą powodować więcej szkód, niż wcześniej sądzono. Coraz liczniejsze badania sugerują, że przewlekłe narażenie na tę substancję zanieczyszczającą może znacząco zwiększać ryzyko rozwoju demencji i choroby Alzheimera. Ta wyłaniająca się baza dowodów dodaje jakość powietrza do listy czynników wpływających na zdrowie poznawcze w ciągu życia.
Dwa badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Pensylwanii dostarczają przekonujących dowodów
W Centrum Pamięci Uniwersytetu Pensylwanii naukowcy przebadali dwie osoby, które zgodziły się oddać swoje mózgi na badania nad chorobą Alzheimera. Mężczyzna, który zmarł w wieku 83 lat na demencję, mieszkał w pobliżu dużego ruchu na autostradzie międzystanowej 676 w Filadelfii. Sekcja zwłok ujawniła rozległe płytki amyloidowe i styczne w całym mózgu – klasyczne objawy choroby Alzheimera, a także dowody wielokrotnych udarów.
Uderzający kontrast stanowiła jego koleżanka, kobieta, która zmarła w wieku 84 lat na raka mózgu. Pomimo zaawansowanego wieku podczas corocznych badań utrzymywała prawidłowe funkcje poznawcze, a podczas sekcji zwłok wykazano minimalne zmiany w mózgu związane z chorobą Alzheimera. Mieszkała zaledwie kilka kilometrów dalej, na przedmieściach mieszkalnych otoczonych lasami, a jej narażenie na pył PM2,5 było znacznie niższe niż jego.
Z tej analizy porównawczej wynika, że bliskość głównych autostrad i korytarzy transportowych znacznie zwiększa ryzyko rozwoju demencji.
Dziesięć lat badań potwierdza dowody
Naukowcy badają związek między zanieczyszczeniem powietrza a demencją od co najmniej dziesięciu lat. W 2020 roku prestiżowa Komisja Lancet dodała zanieczyszczenie powietrza do swojej listy modyfikowalnych czynników ryzyka demencji, obok takich czynników, jak utrata słuchu, cukrzyca i nadciśnienie.
Ostatnie badania wzmocniły to połączenie:
-
Uniwersytet Pensylwanii przeprowadził największe jak dotąd badanie sekcji zwłok, badając mózgi ponad 600 osób cierpiących na demencję. Naukowcy obliczyli narażenie na pył PM2,5 na podstawie adresów domów i opracowali system punktacji do pomiaru ciężkości choroby Alzheimera. Odkryli wyraźną korelację: wyższa ekspozycja na PM2 (2,5 mikrometra) była powiązana z poważniejszą patologią choroby Alzheimera.
-
Duże badanie epidemiologiczne analizujące dokumentację Medicare od 56 milionów beneficjentów wykazało, że wskaźniki hospitalizacji z powodu choroby z ciałami Lewy’ego były o 12% wyższe na obszarach o najwyższym zanieczyszczeniu PM2,5.
-
W badaniach laboratoryjnych na myszach narażonych na donosowy pył PM2,5 już po 10 miesiącach wystąpiły wyraźne objawy przypominające demencję, w tym splątanie w znanych miejscach i pogorszenie zorganizowanego zachowania.
-
Kompleksowy przegląd 32 badań z całego świata potwierdził istotne powiązania pomiędzy długoterminową ekspozycją na PM2,5 a rozpoznaniem demencji.
Mechanizm: jak PM2,5 wpływa na mózg
Cząstki stałe PM2,5, które są mniejsze niż ziarnko piasku, mogą z łatwością przedostać się do krwioobiegu i rozprzestrzenić się po całym organizmie. Badania pokazują, że mogą dotrzeć do mózgu kilkoma drogami:
- Bezpośrednie wejście przez nerw węchowy łączący jamę nosową z mózgiem
- Transport przez krew przez hemobarierę
Kiedy cząstki te dostaną się do mózgu, mogą powodować stany zapalne i inne procesy, które przyczyniają się do neurodegeneracji.
Konsekwencje polityczne
Pomimo dziesięcioleci postępów w poprawie jakości powietrza, niedawna polityka USA grozi odwróceniem tej tendencji. Osłabiono przepisy środowiskowe chroniące jakość powietrza, a administracja promuje zwiększoną produkcję i wykorzystanie paliw kopalnych.
„To krytyczny moment” – powiedział dr John Balmes, czołowy badacz wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie. „Podjęte dzisiaj decyzje dotyczące polityki energetycznej będą miały głęboki wpływ na zdrowie mózgu przez pokolenia”.
Badanie podkreśla znaczne koszty bierności: „Ludzie twierdzą, że regulacje dotyczące jakości powietrza są drogie” – powiedział dr Edward Lee, który kierował badaniem – „ale koszt opieki nad osobami chorymi na demencję jest już ogromny i będzie rósł jedynie w miarę, jak coraz więcej osób będzie cierpieć na demencję spowodowaną zanieczyszczeniami”.
W miarę jak naukowcy w dalszym ciągu gromadzą informacje na temat pełnego wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie poznawcze, dowody prowadzą do jednego jasnego wniosku: to, czym oddychamy, może zasadniczo kształtować to, kim się stajemy.
