Een opvallend satellietbeeld onthult de Poás-vulkaan in Costa Rica, met een grimmig buitenaards landschap genesteld in de weelderige regenwouden. Dit vulkanische spektakel, vastgelegd door Landsat 8 op 5 maart 2025, biedt een kijkje in een wereld die doet denken aan Mars – een terrein met kale hellingen die een geheime verborgen schat herbergen: een ‘paradijs’ voor extremofielen die gedijen in extreme omstandigheden.
De Poás-vulkaan is geen gewoon geologisch kenmerk. Deze stratovulkaan, die een indrukwekkende 2.697 meter boven zeeniveau bereikt, ligt in het Poás Volcano National Park in de provincie Alajuela in Costa Rica. Het werd tussen 1,5 miljoen en 700.000 jaar geleden gevormd en ligt relatief dicht bij de bruisende buitenwijken van San José, een stad met bijna 1,5 miljoen inwoners – een combinatie die dit Marsachtige landschap des te boeiender maakt voor toeristen.
Ondanks de nabijheid van de bewoonde wereld, blijft Poás een actieve vulkaan, een van de meest actieve in Midden-Amerika. De afgelopen twee eeuwen zijn er tientallen grote uitbarstingen geweest, onderbroken door kleinere uitbarstingen waarbij stoom, rook, giftige gassen en af en toe aswolken werden uitgestoten. Volgens het Global Volcanism Program van het Smithsonian Institution zijn er sinds 2005 dertien van dergelijke kleine uitbarstingsfasen geweest.
Poás demonstreerde opnieuw zijn vurige karakter in 2025. Vanaf 5 januari en het grootste deel van het jaar aanhoudend, bereikte de activiteit begin mei een hoogtepunt. Tijdens deze piek had het zwaveldioxidegehalte tijdelijk invloed op de luchtkwaliteit in San José, en beschadigde asval nabijgelegen gewassen. Hoewel het erop lijkt dat de uitbarsting nu is afgenomen, blijft Poás een dynamische kracht in het landschap.
De belangrijkste krater van de vulkaan bevat Laguna Caliente, een vulkanisch meer met een gemiddelde pH-waarde die net boven de 0 schommelt, vergelijkbaar met accuzuur. Deze intens zure omgeving, die ongeveer 1,3 km breed is, herbergt ook sporadische geisers.
Terwijl deze extreme zuurgraad de krater onvruchtbaar maakt voor grotere levensvormen, wemelt Laguna Caliente van een opmerkelijk ecosysteem in de diepte: een levendige gemeenschap van extremofiele bacteriën die voornamelijk behoren tot het geslacht Acidiphilium. Deze microben smullen van opgeloste metaalverbindingen in de wateren van het meer en gedijen daar waar de meeste organismen zouden omkomen.
Zoals Rachel Harris, een microbiële ecoloog en geochemicus aan de Harvard University, treffend opmerkt: “We hebben een zeer mensgerichte vooroordeel over wat een mooie, gelukkige, gematigde omgeving is om in te groeien.” Voor deze extremofielen is Laguna Caliente niet alleen bewoonbaar; het is een paradijs.
Het extreme ecosysteem van Poás is van enorm wetenschappelijk belang omdat de omstandigheden ervan een weerspiegeling vormen van de omstandigheden waarvan men dacht dat ze miljarden jaren geleden op Mars bestonden, in een periode waarin de Rode Planeet mogelijk vloeibaar water en mogelijk leven herbergde.
Onderzoek heeft opvallende overeenkomsten aangetoond tussen de microbiële gemeenschap van Poás – gekenmerkt door een lage biodiversiteit en toch hoge veerkracht – en wat wetenschappers verwachten dat zich zou kunnen hebben ontwikkeld in potentiële ecosystemen op Mars. Dit verband wordt vooral duidelijk als we Laguna Caliente vergelijken met Home Plate, een gebied op Mars dat in 2009 door NASA’s Spirit-rover werd onderzocht.
Dit plateau, ongeveer 90 meter breed, bevatte waarschijnlijk een zuur hydrothermisch systeem dat opmerkelijk veel leek op dat in Poás.
De studie van de Poás-vulkaan biedt een unieke kans om te begrijpen hoe het leven zich had kunnen aanpassen en volhouden in de barre omstandigheden die ooit op Mars zouden hebben bestaan, en biedt inzichten van onschatbare waarde in het potentieel voor buitenaards leven.
