Smeltend ijs op West-Antarctica kan fungeren als een verrassende buffer tegen de ineenstorting van een cruciale stroming in de Atlantische Oceaan, zelfs als de klimaatverandering intensiveert. Terwijl het versnellende smeltwater van Groenland de Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC) – het systeem dat Europa gematigd houdt – dreigt te vertragen of stop te zetten, zou de smelting van Antarctica, onder bepaalde omstandigheden, deze vitale stroming in stand kunnen houden. Dit doet echter niets af aan de bredere klimaatcrisis, aangezien zelfs een gestabiliseerde AMOC een aanzienlijke opwarming en stijging van de zeespiegel niet zal kunnen voorkomen.
De stroming in de Atlantische Oceaan loopt gevaar
De AMOC functioneert door warm oppervlaktewater van de tropen naar Noord-Europa te transporteren. Terwijl dit water afkoelt, zinkt het en stroomt het naar het zuiden, waardoor de warmte over de hele wereld wordt herverdeeld. Bij dit proces wordt grofweg 1,2 petawatt aan energie overgedragen – het equivalent van een miljoen elektriciteitscentrales – waardoor Europa aanzienlijk warmer blijft dan regio’s op vergelijkbare breedtegraden. De instroom van lichter, zoet water uit de smeltende ijskap van Groenland verstoort dit zinkproces en belemmert de werking van het AMOC.
Een ineenstorting van het AMOC zou ernstige gevolgen kunnen hebben, waaronder wintertemperaturen die dalen tot -50°C (-58°F) in Noord-Europa, hogere zeespiegels langs de oostkust van de VS en ernstigere droogtes in Afrika. Sommige modellen voorspellen een shutdown binnen tientallen jaren, terwijl andere een verzwakte maar aanhoudende stroom suggereren. IJsland heeft een AMOC-shutdown tot een ‘existentiële’ veiligheidsdreiging verklaard, wat de ernst van de situatie onderstreept.
Antarctische smelt als potentiële stabilisator
Nieuw onderzoek geeft aan dat de timing van het smeltwater op Antarctica een cruciale rol zou kunnen spelen. Uit simulaties van Sacha Sinet van de Universiteit Utrecht blijkt dat als Antarctisch smeltwater eeuwen voor de piek van het smelten van Groenland arriveert, dit een totale ineenstorting van het AMOC kan voorkomen. Het Antarctische water zou de stroming gedurende honderden jaren verzwakken, maar het herstel in de komende 3000 jaar mogelijk maken.
Dit effect treedt op omdat naarmate zoet water uit Groenland zich ophoopt, het zinkpunt van dicht AMOC-water naar het zuiden verschuift. Het vroege Antarctische smeltwater zou de stroming dan kunnen helpen weer op krachten te komen naarmate de bijdrage van Groenland afneemt. Deze bevinding benadrukt een eerder onderschat verband tussen het smelten van Antarctica en de stabiliteit van het AMOC.
Beperkingen en bredere implicaties
Hoewel het mogelijk stabiliseert, biedt de smelting van Antarctica geen klimaatoplossing. Zelfs als het een ineenstorting van het AMOC zou voorkomen, zou het nog steeds bijdragen aan een zeespiegelstijging van wel 3 meter, waardoor kuststeden over de hele wereld onder water zouden komen te staan. Stefan Rahmstorf van de Universiteit van Potsdam benadrukt dat het voorkomen van de ene catastrofe de impact van andere niet teniet doet.
De bevindingen van het onderzoek behoeven ook verder onderzoek. Er zijn complexere modellen nodig om rekening te houden met potentiële feedbackeffecten, zoals veranderende windpatronen en het uitdijende Antarctische zee-ijs, wat de resultaten zou kunnen veranderen. Louise Sime van de British Antarctic Survey merkt op dat het verband tussen de smelting van Antarctica en de AMOC pas met dit onderzoek volledig werd begrepen.
De toekomst van oceaanstromingen
Het steeds snellere tempo van de klimaatverandering vereist een alomvattend begrip van onderling verbonden systemen. Zelfs als de drastische smelting van West-Antarctica de ineenstorting van het AMOC zou voorkomen, zouden de bredere gevolgen van de stijgende zeespiegel en extreme weersomstandigheden blijven bestaan. De studie onderstreept de dringende noodzaak van mondiale inspanningen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen en de ergste gevolgen van de klimaatverandering te verzachten.
Ondanks het potentieel dat het smelten van Antarctica tijdelijke verlichting kan bieden, blijven de vooruitzichten op de lange termijn somber. De studie dient als een duidelijke herinnering dat het aanpakken van de klimaatverandering systemische oplossingen vereist, en niet alleen maar hopen op het ontstaan van natuurlijke buffers
